Door: Lieke 't Gilde
Van gemeenten wordt verwacht dat zij het voortouw nemen in de verduurzaming van onze wijken. Hoe pakken zij deze rol op? Op 18 februari organiseerde het KEK-sectorteam Gebouwde Omgeving een paneldiscussie met Rotterdamse gemeenteraadsleden Robert Simons (Leefbaar Rotterdam), Dennis Tak (PvdA Rotterdam) en Chantal Zeegers (D66 Rotterdam) over de verduurzaming van Rotterdamse wijken.
Sinds het aantreden van het huidige college staat klimaat hoog op de agenda van de gemeente Rotterdam. Ook voor de drie panelleden geldt: het gevoel van urgentie voor het ontwikkelen van effectief klimaatbeleid op gemeentelijk niveau groeit. Zo presenteerde Leefbaar Rotterdam eind 2019 voor het eerst een eigen lijst klimaatstandpunten (“wij ontkennen klimaatverandering niet, maar hebben wel een ander idee over de urgentie”), en wordt er zowel binnen de Rotterdamse fracties van D66 en de PvdA discussie gevoerd over het al dan niet steunen van kernenergie als middel om meer tempo te maken in het behalen van de doelstellingen van Parijs. De duurzaamheidsambities van Rotterdam moeten nu vorm gaan krijgen in de stad, en zullen onder andere zichtbaar worden in de verduurzaming van de gebouwde omgeving.
Gemeente aan zet
Verduurzaming van wijken is een enorme taak, maar het is goed dat gemeenten hierin het voortouw nemen, vinden de panelleden. Vergeleken met het Rijk zitten gemeenten een stuk dichter op bewoners, en zeker in grote gemeenten is er genoeg kennis en capaciteit in huis om dit traject goede banen te leiden. Maar - lang niet alles is lokaal te regelen. Centraal onderdeel van het verduurzamen van Rotterdamse wijken is de aanleg van een warmtenet, waarbij restwarmte uit de Rotterdamse haven wordt gebruikt als stadsverwarming. Niet alleen in Rotterdam, maar in verschillende steden in Zuid-Holland. Afgelopen jaren bleek dat deze regionale opgave, met het Warmtebedrijf Rotterdam als centrale speler, te groot is voor de gemeente om de regie over te voeren. Met grote financiële risico’s van dien. Dit is bij uitstek een project waar het Rijk in een veel vroeger stadium de leiding had moeten pakken, vinden de panelleden. Simons: “Den Haag heeft vrij veel dingen over de schutting gegooid. Lokaal aanpakken is goed, maar gemeentes moeten nu aan de slag, terwijl de nationale overheid blijft treuzelen.”
Betaalbaarheid en communicatie
Het creëren van draagvlak voor de verduurzaming van de gebouwde omgeving blijft een lastige taak voor gemeenten. De opgave is te groot om volledig aan te pakken door middel van participatietrajecten. Daarnaast hebben recente participatietrajecten de weerstand van een grote groep Rotterdammers niet altijd kunnen wegnemen.
Veel particulieren ervaren de kosten van verduurzaming als een belangrijke drempel. De gemeente kan lage inkomensgroepen financieel ondersteunen, maar daarnaast moet op nationaal niveau wet- en regelgeving worden aangepast die financiering door particulieren vergemakkelijkt, suggereert Tak.
Hoge kosten zijn niet de enige reden voor weerstand tegen verduurzaming. Bewoners kijken op tegen het ongemak dat een verbouwing op korte termijn met zich meebrengt.
Wat dat betreft is de energietransitie in de wijk voor een belangrijk deel ook een communicatievraagstuk. De gemeente kan de voordelen van verduurzaming voor Rotterdamse huishoudens beter communiceren, constateren de panelleden. Verduurzaming biedt persoonlijk comfort, en daarnaast biedt een wijkaanpak een kans om een wijk te vergroenen en de straten veiliger te maken. Tak: “Voor de gemeente is samenwerking met bedrijven essentieel om tot actie te komen. We hebben goede businesscases nodig om snelheid te maken.” Op die manier is er goede hoop Rotterdammers toch mee te krijgen in de transitie.
Maar, zegt Zeegers, “soms moet de politiek ook keuzes durven maken met beperkt draagvlak. Voor ons staat het behalen van de klimaatdoelen van Parijs voorop.” Simons is het er niet mee eens. “Hier verschilt Leefbaar Rotterdam toch echt van mening: draagvlak staat altijd voorop. Dan voeren we die transitie maar uit op een lager tempo.”
Gemeenten zijn hard op zoek naar ideeën, businesscases en partners om de energietransitie in de wijken op gang te krijgen. Heb jij een visie, ideeën, en wil je een rol spelen in de verduurzaming van jouw wijk? Check bij jou gemeente hoe je kunt bijdragen.
